Boguszów

Boguszów (niem: Gottesberg, po 1945 r.: Boża Góra, nast. Boguszów)
Początek dzisiejszemu miastu dała osada założona przez górników saksońskich, którzy wg spisanych w XVIII i XIX w. kronik, rozpoczęli tutaj w XIV w. wydobywanie rud srebra i ołowiu. Osadę tę nazwano Gottesberg (Boża Góra). Najstarsza udokumentowana wzmianka o niej pochodzi z 1392 r. – ze spisu miejscowości księstwa świdnicko – jaworskiego, który dołączono do testamentu księżnej Agnieszki, wdowy po Bolku II księciu świdnicko – jaworskim. Zgodnie z dokumentem, księstwo  po śmierci księżnej miało przejść pod zwierzchnictwo czeskie. W ten sposób zakończył się okres panowania piastowskiego na tych terenach. W 1497 r. król czeski Władysław Jagiellończyk sprzedał za 10 tys. groszy praskich Książ i okoliczne miejscowości, w tym również Boguszów, jako dobra zastawne, swojemu kanclerzowi Johanowi Schellenbergowi. Boguszów jeszcze przed tą datą otrzymał przywilej gminy. Dwa lata później – w 1499 r. ten sam król podniósł rangę Boguszowa nadając mu prawa miejskie oraz prawa górnicze.

W 1502 r. król Władysław Jagiellończyk mając na względzie wzrost wydobycia srebra oraz szybszy rozwój miasta zrzekł się w liście donacyjnym ¼ należnej mu dziesięciny z Boguszowskich kopalń srebra. Z początkiem XVI w. nastąpił podział miasta na część „górną” i „dolną”. Obie części miały innych właścicieli, a granica między nimi przebiegała wzdłuż obecnej ul. Strażackiej. Prawdopodobnie przed 1509 rokiem „dolną” część Boguszowa kupił baron Urlich von Czettritz, który był m.in. właścicielem wsi Stary Lesieniec. Natomiast w 1509 r. „górną” część sprzedał hrabiemu Conradowi I von Hochberg. W 1539 r. powstała pierwsza szkoła. Opłata tygodniowa za naukę 1 dziecka, wynosiła 1 grosz. W 1544 roku Boguszów dotknięty został wielkim pożarem, który zniszczył wszystkie drewniane domy i sztolnie. Skutki tego pożaru odczuwane były jeszcze przez długi czas. Zahamowany został na wiele lat rozwój miasta, gdyż zubożali mieszkańcy  i górnicy zaczęli z niego emigrować. Chcąc pomóc miastu, cesarz Rudolf II nadał mu w 1603 r. przywilej urządzenia targu  w każdy poniedziałek oraz dwóch jarmarków rocznie. Trzy lata później Boguszów uzyskał  od tego samego cesarza przywilej wolnego miasta górniczego.

Pierwsza połowa XVII w. to niezwykle tragiczny okres w dziejach Boguszowa, podobnie jak całego Dolnego Śląska. Szczególnie dotkliwe dla miasta były działania toczącej się wtedy wojny 30- letniej. W okresie tym Boguszów stał się miejscem wielokrotnego przemarszu wojsk szwedzkich i cesarskich. Na miasto nakładano wysokie kontrybucje oraz obciążano jego mieszkańców kosztami kwaterunku wojsk. „Zwyczajowo” też żołnierze często plądrowali miasto, dopuszczając się rabunków, gwałtów i mordów. Przykładowo w 1640 r. konny oddział 400 żołnierzy cesarskich splądrował Boguszów i zabił 30 mieszkańców. Z kolei w 1645 r. żołnierze szwedzcy podczas plądrowania miasta zniszczyli dokumenty miejskie, wrzucając je do szybu kopalni „Śmiało z Bogiem”. Los nie szczędził miastu także innych nieszczęść. W 1624 i 1632 r. wielu mieszkańców Boguszowa zabiła szalejąca wtedy epidemia dżumy, a w 1633 r. połowa miasta strawiona została przez wielki pożar.

Zniszczony, ograbiony i wyludniony Boguszów długo jeszcze potem podnosił się z upadku.
W roku 1670 „dolne” miasto kupił Hans Carl von Seherr. Mimo wielu starań Boguszów nie odzyskał już utraconego w czasie wojny 30- letniej cesarskiego przywileju wolnego miasta górniczego, pozostając miastem prywatnym. I właśnie właściciel „górnej” części miasta – Hans Heinrich II von Hochberg, będący jednocześnie jego prawodawcą, odnowił w 1681 r. przywileje dla swojej części Boguszowa jako miasta górniczego. W porównaniu z poprzednimi cesarskimi przywilejami objęto nim nie tylko ludzi związanych z górnictwem, ale rozciągnięto je na wszystkich mieszkańców. Jeszcze w tym samym roku takie same przywileje nadał mieszkańcom „dolnej” części miasta jej właściciel Hans Carl von Seherr.
W roku 1710 Conrad Ernest Maximilian von Hochberg kupił od Carla Ferdynanda von Seherr za sumę 5000 talarów „dolną” część miasta. Od tego momentu Boguszów miał już jednego właściciela i ostatecznie skończył się trwający dwa wieki podział.

Dwa lata później – w 1712 r., Maximilian von Hochberg wydał dla Boguszowa prawa miejskie, które skodyfikowano w 26 artykułach. Regulowały one normy życia w mieście i określały wysokość kar za ich nieprzestrzeganie. W roku 1724 w Boguszowie wybucha kolejny już w historii miasta wielki pożar. Straty były olbrzymie. W ciągu dwóch godzin ogień strawił 78 domów i 2 stodoły. Na szczęście z pomocą w odbudowie miasta pospieszyli bliżsi i starsi sąsiedzi Boguszowa – Kamienna Góra, Jelenia Góra, Jawor i Świdnica, przekazując na ten cel znaczne kwoty pieniężne. W 1731 r. zakończono budowę ratusza. Postawiono go w miejscu gorzelni, od której rozpoczął się 7 lat wcześniej ten pożar. Następne nieszczęście dotknęło Boguszów w 1757 r., kiedy to w wyniku szalejącej epidemii umarło 400 mieszkańców. Do tego dołączyły się później straty materialne, jakie poniosło miasto i jego mieszkańcy w okresie tzw. wojny siedmioletniej (1756-1763) między Prusami a Austrią (w czasie trzeciej wojny śląskiej), a następnie (na początku XIX w.) straty z okresu wojen napoleońskich. Przemarsze różnych wojsk, koszty ich kwaterunku oraz kontrybucje nakładane na miasto, znów na wiele lat zastopowały jego rozwój.

W 1809 roku w Boguszowie odbywały się pierwsze wybory samorządowe. W ich wyniku wyłoniono Radę Miejską składającą się z 27 radnych, a spośród niej magistrat składający się z burmistrza, jego zastępcy i kilku rajców. Był to efekt zapoczątkowanej w 1808 r. w Prusach reformy samorządowej znoszącej miasta prywatne. Jednak Hochbergowie z Książa nie chcieli znieść obciążeń feudalnych ciążących na miastach, które do nich należały. Dopiero w 1852 r. – po wcześniejszych petycjach kierowanych do Książa i demonstracji mieszkańców Boguszowa, Hochbergowie obciążania te znieśli i miasto uzyskało pełną samodzielność. Od połowy XIX w. do początku wieku XX w., następuje wielka rozbudowa miasta. Boguszów poszerza swoje granice i zwiększa się gwałtownie liczba obywateli. W 1900 r. miasto liczyło już 8966 mieszkańców (w 1840 r. było 2324).

Okres I i II wojny światowej, był dla Boguszowa w miarę spokojny. W 1973 r. w wyniku połączenia Boguszowa, Gorc i Kuźnic Świdnickich, powstała duża jednostka administracyjna – miasto Boguszów-Gorce. W 1987 roku uchwałą Miejskiej Rady Narodowej ustanowiony został medal „Zasłużony Obywatel Miasta”. W 1996 r. miasto Boguszów – Gorce po raz pierwszy zorganizowało u siebie Polsko-Czeskie Dni Kultury Chrześcijańskiej – święto kultury chrześcijańskiej obchodzone na pograniczu polsko-czeskim. W roku 1999 uroczyście obchodzono 500 – lecie nadania praw miejskich. Pierwsza część tych obchodów odbyła się 4 września i była nią inauguracja X Polsko-Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej, drugą część uczczono 11 września uroczystą sesją Rady Miejskiej, w Czesie podpisano umowę o współpracy partnerskiej z Publiczną Instytucją Współpracy Międzygminnej (E.P.C.I.) z Piennes we Francji. Wybito też (w Hiszpanii) 500 sztuk medali okolicznościowych. Podczas uroczystej mszy w kościele pw. Świętej Trójcy poświęcony został również sztandar miasta. We wrześniu 1999 r., ukazał się także pierwszy numer gazety miejskiej – „Wiadomości Boguszowskie”. Wznowiono też nadanie medalu za zasługi na rzecz rozwoju miasta, ale już pod inną nazwą: „Zasłużony dla Miasta Boguszowa – Gorc”. Zwykle był on wręczany podczas obchodów Święta Niepodległości mieszkańcom za wybitne zasługi dla miasta. W styczniu 2000 r. władze gminy podpisały umowę o współpracy partnerskiej z miastem Smiřice w okręgu  Hradec Kralove w Czechach. Dwa lata później, w grudniu, Rada Miejska podjęła uchwałę o trójstronnej współpracy partnerskiej z Dobrym Miastem na Warmii i miastem Radzionków w Województwie Śląskim. Kolejnego partnera gmina zyskała w 2023 roku, a jest to miasto Lallaing we Francji.